Anüjüchawütrka Kawal a külü: Leyenda del Caballo Blanco





(Günün a yajüchkan)

 

Künüchü Süüchüm wapatükanak küyüm, wapanashpütük chüya a augükna sasü anaj a yamkaank. Wapashpütük yak’anauchaba elümtsüm-elüm apkalachnaka Süüchüm. Wasa anaj a yamkaank wapatajmal yügü yajanü jalajaljna tsük wapawal p’üchwaukach, gaayü tsük jüüma.

Jamjam wapapshlamnal künüchü yakshlü anaj a küyüm a yamkaank, wapamünak atüchüyach, künchükal yamkaank gan wapaukük aukülüch tsük sasü wapakatül gakga. Wee apkalachka Süü wapashpütük chüyach a pashtray tsük jamjam kümaichü wapalayak, künchükal wapanakütükal aljach a düpüt sasü aukülach aubanachka, gütskam mütsüjna.

Sasü  chüyach a pashtraywaw wüpuwuyümalak chüya a aagatr a pashtray, wapawül bayak agütsatskachka a düür.

Wee yamkaank wapautüshkak pashtrayka yajnatashküyüwütr sasü ajmay. Gülalak wapakatük Mamayatü tsük ajnauküwün ajmay wapamkünak chüya a atünükach. Wee ajmay katük güshchü chüyach wapankünakük, wapkagainapün sasü katük düpüt wapkamülak atükna.

Pashtray wapankashnak ajmay tsük wapachwakük. Yamkaank tsük aagatrka wüpuwuwak yagap yankashnüwütr ajmayka. Wawü wüpuwujanak yejwül a kalü tsük güina a kalü. Chüpü wüpuwunpasnak wüpuwuchwakük tsük wüpuwumünak yajajtrü kata chüya a aikün.

Wawü wüpuwugülwal kata aikün. Chüya a amaja yaajna yejwül a kalü wapaknal yala, sasü güina a kalü wapajük sasü aikün yagüüwütr yagüüp tsük yagülülüwüwütr, mükna wapajkaamak ajakach.

Sasü yejwül a kalü wapankashnak kajwuk münüwü tsük wapaulülal küntülchü gujmna wapauklü. Wapkasak sasü yejwül a kalü wapauklak yajanü chüya a yamkaankna yauyalüwütr aagatrnaka yaajna wapamlüwal sasü aikün wapanauklüka aagatrnaka, ganküsü yanakütaba. Atüchüyach wapashpütük yanpasnüwütr atalü, yasnatsütsüwün aagatrka ajkaamük.

Yüüjna yaukün sasü ajmay wapkamülak atalüjna tsük wapkawak aukütsajanütr katükaba yukach küntül gujmna wapawü güüjü yaubanüwütrpün.

Wee kajwuk atük a yawatr pakakak gan wapkamüjamnük yapüratrüyü anümskü tsük agütsatska küsa anaj a yukachtsüm tsük tsajaytsüm.

 


 

(en Español)

 

Cuando Süüchüm creó el mundo, hizo salir de una cueva a la primera mujer. Salió sin proceder de padres por obra de Süüchüm. Esta primera mujer tenía el poder de convertirse a voluntad y era la dueña del guanaco, el ñandú y las mulitas.

El carancho que estaba vigilando al ver la primera mujer del mundo, se quedó triste, porque la mujer no dejaba sobras y él pasaría hambre. Así por obra de Süü salió el primer hombre  y el carancho se alegró mucho, porque iba a conseguir gran parte de los desperdicios de su caza, como las vísceras.

La primera pareja tuvieron un hijo varón, que eran objeto de su profundo amor.

Así la mujer mandó al esposo a acorralar a los animales. Y entonces llegó el Mamayatü (“zorro legendario”) y asustando a los animales provocó un desbande. Así los animales más pequeños dispararon primero, siguiéndoles los más grandes dispersándose por la tierra.

El hombre fue a buscar la hacienda y se perdió. La mujer y su hijo se fueron también en busca de sus animales. Ambos se convirtieron en yegua blanca y potrillo blanco. Tanto anduvieron que se perdieron y se quedaron a vivir junto a una laguna.

Ellos jugaban y galopaban junto a la laguna. Un día mientras la yegua blanca pastaba, el potrillo blanco se metió a la laguna a beber agua y retozar, donde murió ahogado.

La yegua blanca lo buscó por todos lados y lo llamaba para que vuelva. Dicen que la yegua blanca se volvió a convertir en una mujer para llorar a su hijo mientras le cantaba a la laguna que le devolviese a su hijo  sin obtener nada. Triste salió a vagar al campo, recordando a su hijo muerto.

Desde entonces los animales se dispersaron por la tierra y fueron libres sin más dueño que quien fuera capaz de cazarlos.

Así todos los seres de la tierra que vendrían no debían de olvidar el respeto y el cariño a aquella primera dueña y señora.

 












Tal vez te interesen estas entradas

No hay comentarios